Thông tư 74 cho phép mở nhiều tài khoản và giao dịch cùng phiên kể từ 1/8/2011

Thông tư số 74/2011/TT-BTC hướng dẫn về giao dịch chứng khoán do Bộ Tài chính ký ban hành ngày 1/6/2011, có 5 nội dung mới và có hiệu lực từ ngày 1/8/2011. Tuy nhiên, điều mà thị trường mong đợi nhiều nhất khi nới lỏng quy định giao dịch là cho nhà đầu tư được bán chứng khoán đã mua vào ngày T+2, đã không được đề cập đến trong thông tư này. Điểm mới đầu tiên là việc cho phép mỗi nhà đầu tư được mở nhiều tài khoản tại nhiều công ty chứng khoán khác nhau, thay vì quy định hiện nay chỉ cho phép mở một tài khoản ở một công ty chứng khoán.  Điểm thứ hai là cho phép nhà đầu tư mua và bán cùng một loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch và vẫn phải đảm bảo giao dịch là tài sản thực (đứng tên sở hữu). Việc cho phép mua, bán chứng khoán trong một ngày theo quy định mới là cho phép nhà đầu tư mua, bán cùng một loại chứng khoán nhưng trên nguyên tắc bán số chứng khoán trên tài khoản hiện có của mình chứ không phải là cho phép bán chứng khoán vừa mua được trong ngày giao dịch. Đồng thời, nhà đầu tư không được rao lệnh mua - bán cùng lúc và chỉ được thực hiện lệnh mua/bán khi lệnh bán/mua trước đã hoàn tất.  Theo ông Nguyễn Sơn, Vụ trưởng Vụ phát triển thị trường (Ủy ban Chứng khoán), hiện nay, có nhiều nhà đầu tư hiểu sai về quy định này. Việt Nam chưa cho phép bán chứng khoán vừa mua được trong ngày (hay còn hiểu giao dịch T+0), thực tiễn ở các thị trường quốc tế, giao dịch trong ngày (daytrading) có thể được cho phép (vì họ cho phép bán khống; vay mượn chứng khoán để bán). Tuy nhiên, ông Sơn nói, vấn đề này ở Việt Nam cần phải có thêm thời gian. Trước mắt, chỉ có thể chó phép thực hiện các giao dịch ngược chiều trong ngày giao dịch. Ví dụ: nhà đầu tư bán cổ phiếu A vào lúc 9h00, sau đó có thể mua lại cổ phiếu A vào lúc 10h00; hoặc nhà đầu tư có 10.000 cổ phiếu A trên tài khoản, có thể mua thêm 5.000 cổ phiếu A vào lúc 9h00, nhưng sau đó có thông tin không tốt về cổ phiếu A và họ phải bán đi cổ phiếu đang sở hữu để tránh giảm giá vào các phiên kế tiếp, nhưng nhà đầu tư đó chỉ được bán 10.000 cổ phiếu đang sở hữu, số 5.000 cổ phiếu mới mua được phải sau khi hoàn tất thanh toán giao dịch mới được bán ra. Điểm mới thứ ba được đề cập đến là tài khoản giao dịch ủy quyền, cho phép cá nhân ủy quyền cho công ty chứng khoán, mà không được ủy quyền cho nhân viên môi giới. Điểm thứ tư, cho phép tổ chức niêm yết được mua lại cổ phiếu lô lẻ để làm cổ phiếu quỹ và số cổ phiếu này không bị ràng buộc nắm giữ trong vòng 6 tháng như hiện nay. Điểm mới quan trọng thứ năm là chính thức cho phép thực hiện nghiệp vụ mua ký quỹ (margin) và giao dịch. Riêng đối với quy định này, Bộ Tài chính giao cho Ủy ban Chứng khoán có hướng dẫn chi tiết như: tỷ lệ ký quỹ, thủ tục ký quỹ, chứng khoán nào được chọn để ký quỹ. Theo quy định mới, nhà đầu tư phải mở một tài khoản riêng về giao dịch ký quỹ tại công ty chứng khoán.

Một trong những điểm nổi bật của Thông tư 74/2011/TT-BTC là cho phép NĐT mở nhiều tài khoản và giao dịch cùng phiên kể từ 1/8/2011. Tuy nhiên, xung quanh những quy định này, CTCK cho rằng sẽ rất khó để triển khai được. Để giải quyết khúc mắc ấy, UBCK sẽ có một công văn hướng dẫn chi tiết, dự kiến được ban hành trong tuần này.

Điều 8 Thông tư 74/2011/BTC của Bộ Tài chính quy định nhà đầu tư được thực hiện các giao dịch ngược chiều mua và bán cùng một loại chứng khoán trong ngày giao dịch khi đáp ứng các điều kiện sau:

- Sử dụng một tài khoản tại 1 công ty chứng khoán để thực hiện cả lệnh mua và bán

-  Chỉ được mua (bán) một loại chứng khoán nếu lệnh bán (mua) của chứng khoán cùng loại trước đó đã được thực hiện và lệnh giao dịch này phải đáp ứng yêu cầu tỷ lệ ký quỹ theo quy định tại Điều 7 khoản 7 của Thông tư.

-  Công ty chứng khoán, ngân hàng lưu ký chịu trách nhiệm kiểm tra tính hợp lệ của lệnh đặt mua (bán).

-  Nhà đầu tư không được phép thực hiện giao dịch mà không dẫn đến việc thay đổi quyền sở hữu chứng khoán, hay đồng thời đặt lệnh mua và bán cùng một loại chứng khoán trong từng lần khớp lệnh trên cùng một tài khoản hoặc các tài khoản khác nhau mà nhà đầu tư đứng tên sở hữu.

Trao đổi với ĐTCK, ông Nguyễn Sơn, Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường cho rằng, do một số câu chữ trong dự thảo chưa rõ ràng dẫn đến những thắc mắc không đáng có. Cụ thể, về quy định NĐT không được cùng mua/bán trong phiên dẫn đến không thay đổi sở hữu tại DN, các ý kiến thị trường cho rằng, đây là quy định khó thực thi.

Ví dụ: trường hợp thứ nhất, NĐT đang sở hữu 10.000 cổ phiếu REE. Tại phiên 1, NĐT đặt lệnh mua 5.000 cổ phiếu REE và khớp hết. Đến cuối phiên, NĐT đặt bán 10.000 cổ phiếu này, nhưng chỉ khớp có 5.000 cổ phiếu. Như vậy, tính đến cuối ngày, sở hữu của NĐT này tại REE vẫn là 10.000 cổ phiếu. Như vậy có vi phạm không? Hơn nữa, việc này sẽ dẫn đến việc phải thêm nhiều thuật toán để giám sát khách hàng không được đặt lệnh mua/bán cùng phiên trái chiều cùng một khối lượng cổ phiếu.

Trường hợp thứ hai, khách hàng có mở tài khoản tại CTCK A và B. Tại tài khoản CTCK A, khách hàng đặt mua 10.000 cổ phiếu REE, nhưng tại tài khoản mở ở CTCK B, khách lại đặt bán 10.000 cổ phiếu. Như vậy, điều này có vi phạm quy định không? Nếu có thì có cách nào giám sát bởi CTCK không thể làm được việc giám sát giao dịch của NĐT tại CTCK khác.

Trả lời thắc mắc xung quanh vấn đề trên, ông Sơn cho biết, có một số điều sẽ phải hướng dẫn và tập huấn lại CTCK và thị trường để các thành viên hiểu rõ và tuân thủ. Trước hết, việc cùng mua và bán trong phiên chỉ được thực hiện trên 1 tài khoản. Tức là, khách hàng không được giao dịch cùng một mã chứng khoán ở các tài khoản khác nhau, ví dụ mua tại CTCK A và bán tại CTCK B. Mục đích của điều này là để tránh tình trạng lệnh mua đặt tại CTCK A sẽ khớp với lệnh bán đặt tại CTCK B, vì khi đó, dù có giao dịch, thể hiện số dư trên các tài khoản thay đổi nhưng sở hữu của cá nhân (theo số chứng minh nhân dân) thì không đổi.

Về trường hợp như ở ví dụ đầu tiên, khách hàng được phép cùng mua/bán một lượng chứng khoán trong cùng một ngày giao dịch, miễn là đáp ứng 3 điều kiện. 

Trước hết, lệnh bán phải có đủ chứng khoán 100%, đã về sau ngày T+3. 

Thứ hai, tiền để giao dịch phải có đủ 100%, có thể bao gồm tiền tự có của khách hàng hoặc cả tiền CTCK cho vay giao dịch ký quỹ. 

Thứ ba, lệnh mua/bán trái chiều chỉ được thực hiện khi lệnh bán/mua trước đó đã được hoàn tất. 

Ví dụ, khách mua 5.000 cổ phiếu A thì phải khớp hết 5.000 đó, hoặc khớp một phần hay chưa khớp thì phải hủy lệnh đã đặt trước khi đặt lệnh trái chiều.

UBCK cũng ghi nhận về phản hồi của thị trường liên quan đến vấn đề giám sát hoặc tại sao đã mở nhiều tài khoản mà không cho phép cùng đặt lệnh một lúc. Nếu 2 lệnh của cùng một NĐT chẳng may khớp với nhau, thì vô tình đó là hành vi có biểu hiện của việc thao túng giá. Chúng ta quy định như vậy là để đảm bảo thị trường có hành lang thực hiện. Với người cố tình vi phạm thì sẽ bị cơ quan quản lý nghiêm phạt, sau khi có kết quả hậu kiểm. "Chúng tôi có công cụ để làm việc này, vì hiện tại Trung tâm Lưu ký đã giám sát đến tận chân tài khoản NĐT theo số chứng minh nhân dân", ông Sơn cho biết.